Głównym źródłem zanieczyszczenia powietrza w naszym kraju jest niska emisja pochodząca ze spalania niskiej jakości węgla, drewna, a nawet śmieci w bezklasowych kotłach. Odpowiada ona m.in. za 90 proc. emisji rakotwórczego benzoalfapirenu oraz prawie połowy pyłów zawieszonych. Badania nie pozostawiają złudzeń – brudne powietrze sprzyja chorobom układu oddechowego oraz skraca życie.

Smog i jakość powietrza w Europie (Fot. European Environment Agency): http://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/7,114883,22656006,oddychamy-niemal-najgorszym-powietrzem-w-calej-europie-tylko.html

Z raportu „Wieś w Polsce 2017. Diagnoza i prognoza”,  przygotowanego przez Fundację Wspomagania Wsi z okazji 30lecia działalności Fundacji wynika, że zmiany klimatyczne, konieczność podjęcia działań związanych ze złą jakością powietrza są jednymi z czynników, które będą kształtować przyszłość na obszarach niemiejskich. I to już się powoli dzieje. Aktywni mieszkańcy z terenu całej Polski zatroskani złą jakością powietrza zawiązują oddolne inicjatywy mające na celu zmianę tej sytuacji. A przynajmniej chcą wiedzieć czym oddychają w swoich miejscowościach. Jednym z takich liderów jest Radosław Szpot, który rok temu w swoim miasteczku – Murowanej Goślinie (ok. 10 000 mieszkańców) rozpoczął montaż czujników do badania jakości powietrza. Co przyniosło to działanie?

Magdalena Kowalczyk: co było inspiracją do założenia pierwszego czujnika smogu w Murowanej Goślinie?

Radosław Szpot:  Jestem dyrektorem przedszkola w Murowanej Goślinie. W sezonie zimowym pojawiały się pytania od rodziców czy dzieci powinny wychodzić na spacery, kiedy w powietrzu wyraźnie czuć dym. Niektórzy mówili, że jakość powietrza nie ma znaczenia, inni mówili że ma ogromne. Nie mieliśmy jak tego zweryfikować, zatem najlepszym miernikiem było zamontowanie czujnika i sprawdzenie czy rzeczywiście powietrze w okolicach przedszkola jest zanieczyszczone. Pierwszy czujnik na przedszkolu został przyjęty przez rodziców i mieszkańców bardzo pozytywnie.

M.K.: Po pierwszym czujniku przyszedł czas na kolejne.

R.Sz.: Tak. Po pierwszym czujniku wraz ze znajomymi zaczęliśmy namawiać mieszkańców na zakładanie takich czujników w innych częściach miasta. Chcieliśmy stworzyć Obywatelską Sieć Monitoringu Jakości Powietrza. Szukaliśmy najlepszych rozwiązań technologicznych by mieszkańcy sami mogli zakładać  czujniki i sprawdzać stan powietrza. Pomagaliśmy w wyborze sprzętu, jego montażu, podłączeniu do sieci internetowej. Ostatecznie w mieście mamy sześć czujników, na stronie http://www.murowanabezsmogu.pl/ można zobaczyć ich lokalizacje. Nadal zapraszamy chętnych do montowania czujników, do dołączania do naszej Obywatelskiej Sieci.  Ponadto każdy mieszkaniec może ściągnąć aplikację na swój telefon i sprawdzić stan powietrza w danym miejscu. W zimowych miesiącach, kiedy niejednokrotnie powietrze w mieście było tak zanieczyszczone jak w Krakowie, lokalne fora wrzały, mieszkańcy na Facebooku ostrzegali się, by np. nie wychodzić z niemowlętami z domu. To był nasz pierwszy cel – budowanie świadomości mieszkańców, by zdawali sobie sprawę jakim powietrzem oddychają w sezonie grzewczym. Oczywiście naszym celem nie było piętnowanie nikogo, wskazywanie palcem kto czym pali. Myślę, że wszyscy ludzie chcieliby oddychać świeżym powietrzem, tylko to duży problem, trudno jest samemu sobie z tym poradzić. Budowanie powszechnej świadomości to był pierwszy nasz cel.

M.K: A był drugi cel?

R. Sz.: Drugim celem jest oczywiście edukacja.  Jako przedszkole w 2017 roku pozyskaliśmy grant na projekt „Przedszkolaki na tropie czystego powietrza”. Dostaliśmy dotację z Funduszu Małych Grantów „Eko-Unia”. W ramach projektu zamontowaliśmy kolejny czujnik do badania jakości powietrza na terenie Spółdzielni Mieszkaniowej „Zielone Wzgórza” oraz wraz zaprzyjaźnioną firmą ogrodniczą „Sekwoja” przeprowadziliśmy warsztaty ekologiczne dla przedszkolaków. Na warsztatach dzieci poznawały jak radzić sobie ze smogiem, na przykład poprzez pielęgnowanie specjalnych roślin w domu, które pomagają oczyszczać powietrze. Przedszkolaki naturalnie te wiedzę niosą do domu i mówią o tym rodzicom, edukując także ich. Chciałbym, żeby w przyszłości urząd gminy pomagał mieszkańcom w np. wymianie kotłów. Nie będzie to proste, bo część domów mieszkalnych w mieście objęte jest opieką konserwatorską. Dobrze byłoby gdyby urząd indywidualnie podchodził do mieszkańca chcącego zmienić piec czy ocieplić dom, żeby wspierał mieszkańców np. poprzez pomoc w wypełnianiu wniosków w programie „Czyste Powietrze”. Oraz oczywiście by Urząd Gminy sam starał się o środki rządowe czy unijne służące ograniczeniu smogu.

Projekt „Przedszkolaki na tropie czystego powietrza”. Źródło: http://smoczewzgorze.pl/aktualnosci/przedszkolaki-na-tropie-swiezego-powietrza/

Bardzo dziękuję za rozmowę, powodzenia!

***

Nie ulega wątpliwości, że klimat będzie ważnym czynnikiem kształtującym przyszłość na wsi. Według autorów raportu Wieś w Polsce 2017: diagnoza i prognoza mieszkańcy obszarów wiejskich zdają sobie sprawę z konsekwencji płynących ze zmian klimatycznych (w tym jakości powietrza, zmniejszającej się dostępności wody, gwałtownych zjawisk atmosferycznych). Zapraszamy do zapoznania się pozostałymi ich diagnozami i prognozami dotyczącymi przyszłości obszarów wiejskich.

W 2017 roku minęło trzydzieści lat działalności Fundacji Wspomagania Wsi. W tym czasie w Polsce nastąpiła transformacja ustrojowa, a na większości obszarów wiejskich dokonał się skok cywilizacyjny. Zmiany dotyczyły szeregu dziedzin, począwszy od powstania infrastruktury wodno-kanalizacyjnej, przez zwiększenie dostępu do sieci telefonicznej, a skończywszy na edukacji.

Teraźniejszość i przyszłość stawiają przed polską wsią kolejne wyzwania. Jesteśmy przekonani, że refleksja nad wyzwaniami jest nie mniej istotna od refleksji nad przeszłością, a może nawet od niej ważniejsza. Ma ona szczególne znaczenie w kontekście naszej misji: wspierania różnorodnych inicjatyw mieszkańców wsi, które służą rozwojowi ich wspólnot. Dlatego postanowiliśmy przyjrzeć się części tych wyzwań. Ich analizie służyło badanie, którego wyniki prezentujemy w publikacji Wieś w Polsce 2017: diagnoza i prognoza, które na zlecenie Fundacji Wspomagania Wsi przeprowadził zespół Fundacji Pole Dialogu pod kierownictwem dr. Przemysława Sadury.

Do pobrania:

Wieś w Polsce 2017: diagnoza i prognoza – skrót raportu

Wieś w Polsce 2017: diagnoza i prognoza – pełna wersja raportu

Z okazji trzydziestej rocznicy działalności Fundacji zorganizowaliśmy również debatę, która odbyła się 27 października 2017 r. w Warszawie.

Punktem wyjścia do dyskusji były wyniki badania „Wieś w Polsce 2017: diagnoza i prognoza”. W panelu dyskusyjnym wzięli udział red. Edwin Bendyk, prof. Maria Halamska, Marek Klara (wójt gminy Miejsce Piastowe), dr hab. Wojciech Knieć, dr Przemysław Sadura, prof. Monika Stanny oraz dr Mirosław Stepaniuk. Relację z debaty można przeczytać tu.