Co o wrażliwości ekologicznej początku XX wieku wyczytać można z tekstów krajoznawczych?

Kiedy na przełomie XIX i XX wieku powstawał, a w dwudziestoleciu międzywojennym umacniał się ruch krajoznawczy, jednym z jego głównych zadań stało się „ochroniarstwo”, które dziś nazwalibyśmy aktywizmem ekologicznym. Działalność w zakresie ochrony przyrody była solidnie zakorzeniona w ideologii krajoznawstwa – tę panoramę przekonań postaram się w wykładzie pokrótce przedstawić. W swoich wyprawach krajoznawcy kierowali kroki nie tylko ku „starożytnym” polskim miastom i niezamieszkałym leśnym głuszom, lecz także ku wiejskiej prowincji – stąd i stosunek chłopów wobec przyrody stawał się niejednokrotnie tematem artykułów i publikacji. Są to co prawda (najczęściej) relacje sporządzane „z zewnątrz”, bywają więc protekcjonalne, a czasami wręcz pogardliwe, kiedy indziej zaś sentymentalne i romantyzowane. Wspólnie przyjrzymy się wybranym opowieściom o relacjach mieszkańców wsi i wiejskiej przyrody, co pozwoli nam lepiej zrozumieć fundamenty polskiej refleksji ekologicznej.

Piotr Kubkowski jest adiunktem w Instytucie Kultury Polskiej UW. Zajmuje się kulturową historią turystyki, sportu i ciała, kulturą miejską (głównie w ujęciach historycznych), nowoczesną architekturą osiedlową. Autor książki „Sprężyści. Kulturowa historia warszawskich cyklistów”. Współredaktor i współautor czterech książek o relacjach literatury z przestrzenią Warszawy (seria „Topo-Grafie”) oraz wydawca wspomnień Marii Jadwigi Strumff, jednego z pierwszych queerowych tekstów polskich. Kurator i organizator wystaw w stołecznych muzeach. Wyróżniony stypendium MNiSW, Nagrodą Rektora UW i nagrodą NCK za najlepszy doktorat z zakresu nauk o kulturze, finalista Nagrody Literackiej Warszawy, laureat nagrody im. H. Szwankowskiej. Członek Stowarzyszenia Katedra Kultury, Pracowni Studiów Miejskich UW i Towarzystwa Krajoznawczego Krajobraz.

Pozostałe wykłady nagrane przy okazji tego programu:

• Przyroda (ptaki wodno-błotne) w malarstwie Józefa Chełmońskiego –wykład Patrycji Żak-Tomanek

• Rzeka, wieś i obyczaje w sztuce dawnej i w XIX wieku – Justyna Guze i Piotr Szczepański

• O wsi tradycyjnej, zależnej od przyrody – dr inż. arch. Włodzimierz Witkowski

• Wieczorna opowieść o wodzie i kulturze ludowej – Joanna Sarnecka

Wieczór poświęcony kulturze ludowej i wodzie. Joanna Sarnecka, opowiadaczka i antropolożka kultury, przybliży nam tradycyjne historie związane z wodą, podkreślając odwieczny związek człowieka z naturą.

• Woda w obrzędach, wierzeniach, pieśniach – Olga Łoś

• Jesień w lesie – Bartosz Popczyński

• O kwiecie paproci – dr Natalia Jędrzejczak

• Między człowiekiem a lasem – prof. dr hab. Katarzyna Smyk

• Tożsamość nadwiślańskiego Urzecza – dr Łukasz Maurycy Stanaszek

• Co rośnie nad rzeką – Maciej Jędrzejczak

W ramach programu nagraliśmy również trzy webinary:

• Po co nam miedze, drzewa i krzaki? – Paweł Średziński

• O stawie i angażowaniu mieszkańców – Maciej Jędrzejczak

• „Ochroniarze”, wieś, przyroda – w oczach krajoznawców – Piotr Kubkowski

Zapraszamy wszystkich zainteresowanych tematyką bioróżnorodności, kultury ludowej oraz współczesnymi wyzwaniami w ochronie środowiska.