By organizacje były w stanie podjąć rzeczywiście partnerską kooperację z samorządem, muszą być do tego dobrze przygotowane. Głównym celem spotkania było wyposażenie uczestników w umiejętności, które pozwolą podnieść poziom dotychczasowej współpracy z samorządem lub umożliwią jej nawiązanie. Program obejmował trzy bloki tematyczne: prawo, komunikację i dobre praktyki.

Szczegółowy program Spotkania znajduje się tutaj

Poniżej znajduje się relacja Justyny Duriasz-Bułhak, Członkini Zarządu Fundacji Wspomagania Wsi, odpowiedzialnej za organizację Spotkania w Marózie w 2012 roku. Artykuł został opublikowany w Kwartalniku „Trzeci Sektor” (nr 27 – lato 2012, s. 104-107) wydawanym przez Instytut Spraw Publicznych.

***

Zapraszamy także do obejrzenia/przeczytania lub pobrania poniższych materiałów:

1. Wykład inaugurujący Spotkanie pt.”Samorząd, organizacje pozarządowe – razem czy osobno?” wygłosił Tomasz Shimanek z Akademii Rozwoju Filantropii w Polsce. 
2. Broszura – katalog aktów prawnych, dotyczących podstaw prawnych działalności samorządów terytorialnych oraz organizacji pozarządowych, a także tych przepisów prawa, które mogą dotyczyć wzajemnej ich współpracy informacyjna. Broszura przygotowana została na Spotkanie w Marózie.Opracowanie: Monika Mazurczak-Kaczmaryk, Małgorzata Warowny. Konsultacja: Tomasz Schimanek.
3. Raport „Współpraca organizacji pozarządowych z samorządem terytorialnym”, który powstał w ramach przygotowań do XI Spotkania. Badanie zostało przeprowadzone pod koniec października 2011 roku na próbie 5000 organizacji pozarządowych z obszaru całego kraju.
4. Wykład Krzysztofa Więckiewicza, dyrektora Departamentu Pożytku Publicznego Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej „Prawne ramy współpracy organizacji pozarządowych z samorządem”. Część I i II
5. Relacja z wizyty Prezydenta RP Bronisława Komorowskiego w Marózie 
6. Prezentacja i wykład dr Magdaleny Arczewskiej „Współpraca administracji publicznej z organizacjami pozarządowymi dla nie-prawników”
7. Marózowa galeria zdjęć: część 1 i część 2

***

Dnia 24 maja 2012 roku do Maróza w gminie Olsztynek (województwo warmińsko-mazurskie) przyjechali przedstawiciele organizacji społecznych działających na obszarach wiejskich. Ponad czterysta osób z ponad dwustu organizacji z małych miejscowości ze wszystkich szesnastu województw spędziło trzy dni, zdobywając wiedzę, która pozwoli im skuteczniej mierzyć się z problemami, jakie starają się na co dzień rozwiązywać. Uczestnictwo w spotkaniu służyło nie tylko nauce, stanowiło bowiem także świetną okazję do wymiany doświadczeń i nawiązania kontaktów, które – jak pokazuje doświadczenie – niejednokrotnie owocują współpracą między organizacjami z różnych stron Polski.

Ogólnopolskie spotkania organizacji działających na obszarach wiejskich mają już jedenastoletnią tradycję. Są one organizowane od 2002 roku przez Fundację Wspomagania Wsi wspólnie z Nidzicką Fundacją Rozwoju NIDA. Dziesięć z jedenastu dotychczasowych spotkań przeprowadzono w Marózie. Część z nich odbyła się w ramach programów partnerskich VITA i Evita, realizowanych przez Fundację Wspomagania Wsi wspólnie z Polsko-Amerykańską Fundacją Wolności, która od kilku lat ma również finansowy udział w organizacji spotkań.

Każdorazowo do Maróza przyjeżdża około pięciuset osób, w tym od czterystu do czterystu pięćdziesięciu uczestników reprezentujących ponad dwieście organizacji i grup nieformalnych, oraz blisko pięćdziesięciu trenerów, wolontariuszy i organizatorów. Trzeba podkreślić rolę wolontariuszy, bez których realizacja tak dużego przedsięwzięcia nie byłaby możliwa.

Spotkania – w zamyśle organizatorów – mają spełniać dwa zadania: po pierwsze, stanowić okazję do poszerzania wiedzy i zdobywania nowych umiejętności, które pozwalają skuteczniej działać organizacjom, po drugie, tworzyć przestrzeń do spotkania osób z całego kraju, które wymieniają się doświadczeniami, inspirują nawzajem, nawiązują kontakty, niejednokrotnie owocujące współpracą grup i organizacji.

Listę tematów kolejnych spotkań można czytać jak informację o obszarach aktywności wiejskich organizacji społecznych, a także śledzić na jej podstawie rozwój ich potrzeb. Osiem lat temu hasło spotkania brzmiało: „Od pomysłu do projektu. Inicjatywy lokalne na rzecz rozwoju wsi i małych miast” – wiele miejsca poświęcono wtedy zdobywaniu umiejętności dobrego przygotowywania projektów i pozyskiwania środków finansowych na ich realizację. W kolejnych latach tematyka koncentrowała się wokół takich zagadnień, jak dziedzictwo kulturowe (jego znaczenie i potencjał rozwojowy), Internet i technologie informacyjne w rozwoju społeczności lokalnych, świetlice i ich rola w życiu wspólnoty, edukacja najmłodszych dzieci, młodzież i jej przyszłość na obszarach wiejskich.

Każde kolejne spotkanie jest zarówno podobne do poprzednich, jak i w pewnym stopniu odmienne. Podobne, bo do Maróza zawsze przyjeżdżają ludzie bardzo zaangażowani i aktywni – i to ich umiejętności i zapał, a także chęć uczenia się nowych rzeczy i wymiany doświadczeń, tworzą niepowtarzalny klimat i dobrą energię. Z kolei odmienność poszczególnych spotkań związana jest z ich tematami przewodnimi, ale także wynika z ewolucji form zajęć (na przykład systematycznie udaje się zwiększać liczbę zajęć warsztatowych, które, jak wynika z ewaluacji, cieszą się największym uznaniem uczestników). Kilka lat temu wprowadzono (z banalnej przyczyny „wydolności” stołówki) zajęcia w formie zabawy integracyjnej, podczas której grupy uczestników – nieznanych sobie wcześniej – muszą zrealizować w krótkim czasie konkretne zadanie, co wymaga od nich błyskawicznego zaplanowania i wykonania tego zadania, a następnie przedstawienia wyników wspólnej pracy.

W 2011 roku po raz pierwszy odbyła się otwarta wspólna dyskusja przeprowadzona metodą open space. W ostatniej fazie uczestnicy wskazali temat współpracy z władzami i instytucjami samorządowymi  jako najważniejsze zagadnienia w działalności ich organizacji. I to właśnie, między innymi, wpłynęło na wybór tematyki tegorocznego spotkania. Odbyło się ono pod hasłem „Organizacje, samorząd, razem czy osobno?” i było poświęcone relacjom organizacji społecznych z władzami samorządowymi, przed wszystkim na poziomie gminnym. Głównym celem spotkania było wyposażenie uczestników w umiejętności, które pozwolą podnieść poziom dotychczasowej współpracy z władzami samorządowymi  lub umożliwią jej nawiązanie. Program obejmował trzy bloki tematyczne: prawo, komunikacja i dobre praktyki. Zajęcia poprowadziło blisko czterdziestu wykładowców i trenerów.

Wykład inaugurujący Organizacje, samorząd, razem czy osobno? wygłosił Tomasz Schimanek z Akademii Rozwoju Filantropii w Polsce, przedstawiając charakterystykę sektora samorządowego i jego głównych zdań (ze szczególnym uwzględnieniem samorządu gminnego) oraz sektora organizacji pozarządowych, a także omawiając istotne podobieństwa i różnice między podmiotami publicznymi i społecznymi. Prelegent wskazał zaspokajanie potrzeb mieszkańców i troskę o wspólne dobro jako podstawowe wspólne mianowniki łączące instytucje samorządowe i organizacje pozarządowe, a jako jedną z głównych różnic wymienił odmienny punkt widzenia związany z postrzeganiem tych celów. Otóż władza samorządowa, jako władza publiczna, z definicji musi się troszczyć o zaspokajanie potrzeb wszystkich mieszkańców, organizacje zaś zaspokajają potrzeby wybranych grup. W trzeciej części wystąpienia, poświęconej współpracy samorządu i organizacji, Tomasz Schimanek mówił o konstytucyjnej zasadzie subsydiarności jako podstawie tej współpracy i o Ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie – wskazującej fundamentalny obowiązek współpracy władz i instytucji samorządów terytorialnych z organizacjami pozarządowymi. Omawiając główne problemy relacji „samorząd – organizacje”, prelegent wskazał między innymi brak chęci i motywacji do współpracy, jej instrumentalne traktowanie, a także fasadowość i rytualizm po obu stronach, z kolei niską jakość rządzenia uznał za przeszkodę po stronie administracji publicznej, a słabość potencjału organizacji – po stronie sektora pozarządowego. W konkluzji wykładu, odpowiadając na tytułowe pytanie „razem czy osobno?”, Tomasz Schimanek opowiedział się za wspólnym działaniem podmiotów z obu sektorów, przynosi ono bowiem korzyści dla obu sektorów, a przede wszystkim dla wspólnot.

W kolejnym wykładzie, przeznaczonym dla uczestników spotkania, którzy wybrali blok zajęć poświęcony prawu, Krzysztof Więckiewicz, dyrektor Departament Pożytku Publicznego w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej, podkreślił rolę i znaczenie udziału przedstawicieli organizacji w tworzeniu dokumentów określających zarówno strategiczne, jak i szczegółowe cele wydatkowania środków unijnych. Prelegent mówił również o takich zasadach, jak zaufanie czy zrozumienie specyfiki działań sektora pozarządowego, którymi kieruje się Departament Pożytku Publicznego w kontaktach z organizacjami, szczególnie przy realizacji konkursów ze środków Funduszu Inicjatyw Obywatelskich. W dyskusji po wykładzie wielu uczestników, mających na co dzień do czynienia z programem Leader, wskazało, że urzędy marszałkowskie (zajmujące się wdrażaniem podejścia Leader) kierują się zupełnie odmiennymi regułami, podkreślając, że współpraca lokalnych grup działania z przedstawicielami urzędów marszałkowskich jest najeżona trudnościami, wynikającymi zarówno z absurdalnych przepisów, jak i z kłopotów we wzajemnym zrozumieniu, i często układa się bardzo źle.

Doktor Magdalena Arczewska w wykładzie Współpraca administracji publicznej z organizacjami pozarządowymi dla nieprawników omówiła zasady współpracy międzysektorowej. Przedstawiła krótko fazy rozwoju społeczeństwa obywatelskiego w Polsce, wskazując fundamentalne znaczenie pomocniczości jako jednej z podstaw demokratycznego państwa. Następnie zaprezentowała pięć zasad, które powinny być uwzględnione w relacjach miedzy samorządem a organizacjami pozarządowymi: suwerenność stron (omówiona podczas pierwszego wykładu przez Tomasza Schimanka), partnerstwo, efektywność, uczciwa konkurencja i jawność.
Drugiego dnia spotkania gościliśmy Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Bronisława Komorowskiego. Po powitaniu przez organizatorów głos zabrali przedstawiciele czterech organizacji (wyłonieni poprzedniego dnia w losowaniu wśród kilkunastu chętnych), którzy zaprezentowali działalność swoich organizacji. Prezydent w wystąpieniu podkreślił znaczenie ludzi aktywnych jako osób dających przykład, a organizacje nazwał „zaczynem działalności obywatelskiej na obszarach wiejskich”.

Trzon tegorocznego spotkania stanowiły jednak zajęcia warsztatowe, przeprowadzone w dwóch blokach. Połowa uczestników wzięła udział w warsztatach pod zbiorczym hasłem „Komunikacja”, których celem było podniesienie wiedzy i umiejętności w pokonywaniu przeszkód utrudniających skuteczną komunikację z samorządem (wójtem, radnymi, urzędnikami gminnymi), zgodnie z zasadami zapewniającymi poszanowanie interesów wszystkich zainteresowanych stron. Udział w warsztacie miał uzmysłowić uczestnikom, że istotne dla powodzenia ich działań jest nawiązanie trwałego kontaktu z samorządem, opartego na partnerskich relacjach. Pozostałe osoby wzięły udział w warsztatach pod zbiorczym hasłem „Prawo”, podczas których omówiono podstawowe problemy prawne i społeczne, z jakimi organizacje spotykają się w trakcie swojej działalności, a także pracowano nad konkretnymi zagadnieniami, zidentyfikowanymi przez uczestników jako najistotniejsze i trudne, szukając różnych możliwości rozwiązania problemów.

Ostatni blok – przeprowadzony pod ogólnym hasłem „Dobre praktyki” – obejmował prezentację przykładów współpracy organizacji z samorządem w konkretnych obszarach i miejscach. Zakres tematyczny był bardzo szeroki: budowanie strategii edukacyjnych, współpraca organizacji pozarządowych z podmiotami publicznymi przy realizacji projektów dotyczących dziedzictwa kulturowego, prawa zwierząt na wsi, doświadczenie współpracy w ramach lokalnych grup działania (w Polsce i w Szwecji), korzystanie z wybranych „produktów” projektu systemowego „Model Współpracy”, współpraca władz samorządowych z organizacjami na poziomie lokalnym w Stanach Zjednoczonych.
Jak zawsze, drugiego dnia spotkania wieczorem odbył się Jarmark Inicjatyw Wiejskich, podczas którego prezentowano różne formy przedsiębiorczości, rzemiosła i usług oraz szeroko rozumianej aktywności osób, organizacji, samorządów i społeczności lokalnych.

Ostatnim elementem spotkania była – zorganizowana w tym roku po raz drugi – otwarta dyskusja (open space) wszystkich uczestników. Podczas wspólnej sesji zgłoszono piętnaście tematów, utworzono również piętnaście grup, które przez godzinę debatowały między innymi na temat: przyszłości świetlic wiejskich, aplikowania o środki w ramach programu Leader, funduszu sołeckiego, współodpowiedzialności organizacji i samorządu za przestrzeń publiczną, roli kobiet na wsi.

Sesji podsumowującej, podczas której uczestnicy podzielili się swoimi wrażeniami i uwagami na temat spotkania, towarzyszyło wspólne śpiewanie i występ orkiestry złożonej ze wszystkich uczestników, którzy grając na instrumentach glinianych wytworzonych w Garncarskiej Wiosce, wykonali pod kierunkiem dyrygenta po trzech pięciominutowych próbach wspólny utwór.
Więcej informacji na temat tegorocznego spotkania (oraz poprzednich spotkań) w Marózie można znaleźć na portalu witrynawiejska.org.pl. Nagrania wykładów są dostępne na portalu wszechnica.org.pl.

Justyna Duriasz-Bułhak