Pierwsze miejsce

Rozwój techniki umożliwił dokonanie w ostatnim czasie spektakularnych odkryć z dziedziny astronomii i astrofizyki. Wraz ze zdobyciem nowej wiedzy okazało się jednocześnie, jak wiele wciąż pozostaje zagadką. Opowiedział o tym prof. Michał Różyczka podczas wykładu w Kawiarni Naukowej Festiwalu Nauki.

Słuchacze wystąpienia mogli dowiedzieć się o poszukiwaniach życia poza Ziemią. Mowa była nie tylko o odkryciach układów gwiezdnych zbliżonych do naszego, ale też o możliwym życiu w oceanach pod powierzchnią księżyców Jowisza i Saturna. Prof. Różyczka mówił również o zagrożeniach dla egzystencji na naszej planecie, które mogą nadejść z kosmosu. Uczeni wciąż odkrywają ciała niebieskie, które mogą wejść w kolizję z Ziemią.

Astronom zapoznał obecnych na wykładzie również z odkryciami dotyczącymi neutrin, wyjątkowości czarnej dziury ziejącej w naszej w galaktyce, początków wszechświata i jego rozszerzania, a także ciemnej materii i ciemnej energii, z której m.in. się on składa. Sukcesem nauki jest wiedza o istnieniu tych ostatnich, niewiadomą pozostaje natomiast wciąż fakt, czym one są.

Drugie miejsce

Nasz materialny świat zbudowany jest z atomów. Z kolei atomy składają się z elektronów (rodzaj leptonów), protonów, neutronów, które z kolei złożone są z kwarków, a stabilność zawdzięczają bozonom. Budowę Wszechświata opisuje model standardowy (pomijając „drobny problem” ciemnej materii).

W kryształach można spotkać inne cząstki, odpowiadające elementarnym wzbudzeniom atomów tworzących sieć krystaliczną: nawet elektron w półprzewodniku to kwazi-cząstka – choć ma ładunek elektronu, to jest 100 razy lżejszy niż „zwykły” elektron. Są też kwazi-elektrony bezmasowe, elektrony o ładunku dodatnim (tzw. „dziury”), są ekscytony – taki kwazi-wodór złożony z elektronów i dziur, biekscytony (kwazi-cząsteczka kwazi-wodoru), triony, fonony, palzmony, magnony, polaritony i wiele wiele innych cząstek zbudowanych z kilku elementarnych, „standardowych” wzbudzeń materii skondensowanej. O praktycznych pożytkach jakie mamy z tego kwazi-Wszechświata i o tym jak samemu odkryć kwazicząstkę jest ten wykład.

Trzecie miejsce

Oglądając obraz „Bitwa pod Orszą”, znajdujący się w Galerii Sztuki Dawnej w Muzeum Narodowym w Warszawie, można dostrzec zachodnioeuropejskie wpływy na ówczesne uzbrojenie i taktykę armii Rzeczpospolitej. Opisał je podczas popularnonaukowego wykładu historyk wojskowości i rekonstruktor dr Tomasz Mleczek.

Bitwa pod Orszą (8 września 1515), w której wojska Rzeczpospolitej zadały klęskę armii Wielkiego Księstwa Moskiewskiego, była jedną z największych batalii XVI-wiecznej Europy. Jak mówił dr Mleczek, o sukcesie armii koronnej przesądziło zastosowanie współdziałania jazdy, piechoty i artylerii. Innowacyjne środki i metody walki zaczerpnięto przede wszystkim z pól bitew wojen włoskich. Wszystkie one znalazły odzwierciedlenie na prezentowanym obrazie.

Historyk podczas wykładu przedstawił także przebieg bitwy, której poszczególne epizody również zostały przedstawione przez autora dzieła. Słuchacze mogli się dowiedzieć, jak wojskom koronnym udało się bez większych strat sforsować Dniepr oraz wciągnąć w pułapkę i rozbić wojska moskiewskie. Cały wykład został okraszony prezentacją ówczesnego uzbrojenia – szabli, broni obuchowej i łuków.